دکتر کوروش عدالتی – ونکوور
سنتی‌ترین روش درمان در اختلال بیش‌فعالی همراه با کمبود توجه (ADHD) داروهای محرک‌اند. با این‌حال، دارو ممکن است با عوارض جانبی همراه باشد و فقط علائم را درمان کند، نه علت اصلی مشکل را.
به سرماخوردگی فکر کنید. علت آن ویروس است و علائم آن اغلب گلودرد، آبریزش بینی و سرفه است. علائم را می‌توانید با داروهای بدون نسخه که به‌طور موقت باعث تسکین یا متوقف شدن آن‌ها می‌شوند درمان کنید، ولی آن‌ها هیچ کاری برای از بین بردن ویروس انجام نمی‌دهند. لذا، اگر داروهای محرک فقط علائم ADHD را تسکین می‌دهند، پس چه چیزی علت واقعی را درمان می‌کند؟ بگذارید وارد مبحث نوروفیدبک بشویم.
نوروفیدبک چیست؟
نوروفیدبک دارو نیست. این یک روش یا یک فرایند یادگیری است که به شما می‌آموزد برخی از عملکردهای مغز خود را مدیریت و کنترل کنید. بگذارید جور دیگری نگاه کنیم؛ زمانی که شما قرصی را می‌خورید، دیگر همه‌چیز از کنترل شما خارج است. بدن شما تحت تأثیر عوارض آن قرص کوچکی که خورده‌اید، قرار خواهد گرفت. قرص ممکن است باعث خواب‌آلودگی شما شود یا حالت تهوع ایجاد کند. اگر به آن حساسیت داشته باشید، پوست شما کهیر می‌زند یا حتی می‌تواند شما را بکشد…
اما نوروفیدبک، روشی کاملاً کنترل‌شده است. در فرایند درمانی نوروفیدبک، شما در حال آموزش مجدد مغز خود هستید تا به روش متفاوت و بهتری عمل کند. چگونه این امر محقق می‌شود؟
نوروفیدبک چگونه کار می‌کند؟
مغز شما بسیار پیچیده است و چیزهای زیادی در آن وجود دارد. یک قسمت بسیار مهم از مغز شما امواج مغزی است که الگوهایی از پالس‌های الکتریکی را شامل می شود و قسمت‌های مختلف مغز شما را قادر می سازد تا با یکدیگر ارتباط برقرار کنند.
برای اهدافی که ما داریم، فقط لازم است بر روی پنج نوع امواج مغزی تمرکز کنیم: امواج آلفا، بتا، دلتا، گاما و تتا. هر یک از این امواج مغزی با سرعت (فرکانس) متفاوتی در مغز حرکت می‌کنند و هر یک تأثیر خاصی بر روی مغز دارند و فرکانس‌ها به هرتز اندازه‌گیری می‌شوند .
به یک ارکستر سمفونیک فکر کنید. شما در سالن کنسرت نشسته‌اید و نوازندهٔ سازهای کوبه‌ای در ضرب‌های بلند و آهسته در حال کوبیدن تمپانی (طبل کتری) هستند. این نشان‌دهندهٔ امواج دلتا است، یعنی کمترین امواج مغزی و تقریباً شبیه به زمانی است که ما می‌خواهیم به خواب برویم. ناگهان فلوت با نت‌های بسیار سریع و پرشور وارد می‌شود. این‌ها امواج گاما هستند، یعنی سریع‌ترین امواج مغزی. ناگهان کاملاً بیدار و پرانرژی هستید! حال امواج مغزی با سازهای دیگر در ارکستر مطابقت دارند – نه به آهستگیِ ضربان طبل و نه به سرعت و تحرکِ فلوت.
در زیر به فراوانی‌ها و خصوصیات کلی پنج امواج مغزی اشاره می‌شود:
دامنهٔ فرکانس ۱ تا ۴ هرتز: مرتبط با خواب عمیق و ترمیمی، ناآگاهی و بیهوشی عمیق
دامنهٔ فرکانس ۴ تا ۸ هرتز: مرتبط با دوره‌های خلاقیت، بینش، بصیرت، درون‌بینی، خیال‌بافی، افسردگی، اضطراب و حواس‌پرتی
دامنهٔ فرکانس ۸ تا ۱۲ هرتز: همراه با هوشیاری، صلح، آمادگی، مراقبه، آرامش جسمی
دامنهٔ فرکانس ۱۳ تا ۳۰ هرتز: همراه با تفکر، تمرکز، توجه مداوم، هوشیاری، هیجان
دامنهٔ فرکانس بالای ۳۰ هرتز: مرتبط با یادگیری، پردازش‌شناختی، توجه و حل تکالیف و مسائل، وضوح ذهنی و حافظه
شما همیشه درجه‌ای از هر یک از این فرکانس‌های امواج مغزی را در قسمت‌های مختلف مغز خود دارید. به‌عنوان مثال، اگر خواب‌آلود شوید، امواج دلتا بیشتر رخنه می‌کند. اگر نسبت به آنچه در اطراف شما می‌گذرد بی‌توجه باشید و ذهن شما سرگردان باشد، امواج تتا تمایل به جمع شدن دارند. اگر ناگهان مضطرب و متشنج شوید، ممکن است فرکانس بیش‌ازحد زیاد امواج بتا در قسمت‌های مختلف مغز شما وجود داشته باشد.
فرد مبتلا به بیش‌فعالی تمایل دارد امواج کُند زیادی (معمولاً تتا و گاهی آلفا) در قسمت جلوی مغز (قشر پیشانی) داشته باشد. در نتیجه، این فرد به‌طور کلی دچار مشکل تمرکز، حافظه، کنترل تکانه، بد تنظیمی خلق و بیش‌فعالی خواهد بود.
نوروفیدبک و ADHD
تصور کنیم شما ADHD دارید و می‌خواهید نوروفیدبک را امتحان کنید.
ابتدا یک تکنیسین با تخصص ویژه در بخش کارکرد مغز، تست‌هایی را انجام می‌دهد. از آنجا که هر فرد دارای عملکرد مغزی متفاوت است، نمی‌توان شاخص استاندارد و یکپارچه‌ای برای همهٔ افراد تهیه کرد. لذا، لازم است از هر فرد یک ارزیابی اختصاصی از امواج مغزی او صورت گیرد تا بر اساس فرکانس‌های مغزی او برای درمان نوروفیدبک طراحی‌های لازم انجام شود.
تکنیسین الکترودها را در نقاط مختلفی از سر شما قرار می‌دهد که مرتبط با بخش‌های مختلف مغز شما است. کار این الکترودها این است که فعالیت مغز شما را اندازه‌گیری کنند (شما قادر خواهید بود بلافاصله آن را روی صفحهٔ کامپیوتر مشاهده کنید).
هنگامی که ارزیابی فرکانس‌های مغزی به پایان رسید، تکنیسین قادر خواهد بود درمان نوروفیدبک را شروع کند. جلسات درمان شما ممکن است فقط ۳۰ یا ۴۰ جلسه باشد یا بسته به شدت ADHD، ممکن است تا ۶۰ جلسه به طول انجامد. هر جلسه حدود ۴۵ تا ۵۰ دقیقه طول می‌کشد.
در ابتدای هر جلسه، یک یا چند الکترود روی پوست سر شما قرار می‌گیرد. سپس از شما خواسته می‌شود که فقط با استفاده از مغز خود یک بازی ویدیویی انجام دهید. به‌عبارت دیگر، شما از ذهن خود برای کنترل آنچه در صفحهٔ ویدیو اتفاق می‌افتد استفاده خواهید کرد.
وقتی مغز شما به روشی که نوروفیدبک می‌خواهد عمل کند، کامپیوتر به شما پاداش می‌دهد. اگر حواس شما پرت شود، کامپیوتر به شما اطلاع می‌دهد که باید تمرکز خود را دوباره تنظیم کنید. با کمی تمرین قادر خواهید بود فعالیت مغز خود را کنترل کنید و کل بازی را بدون حواس‌پرتی انجام دهید.
در مثالی دیگر، ممکن است از شما خواسته شود به‌جای بازی ویدیو، فیلمی را که مورد علاقه‌تان است تماشا کنید. وقتی مغز شما متمرکز است، فیلم درست پخش می‌شود. اگر حواس شما پرت شود، صدا محو یا تصویر سیاه می‌شود. سپس شما سیگنالی دریافت خواهید کرد و معنایش این است شما به تمرکز مجدد نیاز دارید.
در واقع شما مغز خود را دوباره آموزش می دهید تا در حالت تمرکزیافته‌تری باقی بماند. در واقع شما قادرید فرکانس مغز خود را تغییر دهید و در نهایت مغز شما به طور اتوماتیک تمرکزیافته‌تر خواهد بود و نیازی به یادآوری یا فیدبک از طریق صفحهٔ نمایش توسط تصویری سیاه یا صدایی محو نخواهد بود.
به‌یاد بیاورید زمانی را که شما در حال آموختن دوچرخه‌سواری بودید. شما باید یاد می‌گرفتید که چگونه تعادل خود را برقرار کنید، چگونه رکاب بزنید، چگونه دوچرخه را هدایت کنید و کجا را نگاه کنید. ممکن است چند باری هم از دوچرخه افتاده باشید که به شما یادآورِ این موضوع بود که باید بیشتر به کاری که می‌کنید توجه نمایید. در نهایت، وقتی دوچرخه‌سواری یاد گرفتید، دیگر مجبور نبودید به رکاب زدن و تعادل خود فکر کنید – مغز شما به‌طور خودکار می‌دانست چه کاری انجام دهد! و اگر بیست سال از آن زمان گذشته باشد و شما در تمام این سال‌ها اصلاً دوچرخه‌سواری نکرده باشید، باز هم مغز شما دقیقاً می‌داند مرتبهٔ بعدی چگونه دوچرخه‌سواری کند و دقیقاً به‌همین ترتیب نوروفیدبک به شما کمک می‌کند تا علائم ADHD خود را کنترل کنید. لازم نیست برای تمرکز یادآوری شوید و لازم نیست به مغزتان بگویید چگونه تمرکز کند؛ او می‌داند چگونه تمرکز کند.
شما می توانید کنترل داشته باشید!
نوروفیدبک ایمن است و به شما امکان می‌دهد تا مغز را ترمیم و سازماندهی کنید. شما قربانی مغزی که با آن به دنیا آمده‌اید، نیستید. شما استادی هستید که می‌توانید مغز خود را با نوروفیدبک تغییر دهید. اگر شما یا کسی که دوستش دارید می‌خواهید یک روش درمانی غیرتهاجمی یا جایگزین درمان فعلی را امتحان کنید، با مرکز ایلومایند تماس بگیرید و درخواست ارزیابی درمانی اولیه کنید و سفر خود را شروع کنید.
